Kanker voorkomen met een gezond gewicht en de juiste voeding
Kanker is doodsoorzaak nummer één in ons land. De kans dat jij iemand kent die kanker heeft of gehad heeft, is zeer groot. In 2017 stierven in Nederland maar liefst 44.885 mensen aan een vorm van kanker [1]. Niemand wil kanker ontwikkelen, maar wat kunnen we ertegen doen? En wat als je kanker krijgt? Kan je zelf een positieve invloed uitoefenen op jouw herstel en prognose?
Kanker is niet zodanig zichtbaar als bijvoorbeeld obesitas en ontwikkelt vaak meer "onder de radar". Misschien vind je het zelfs moeilijk om je voor te stellen dat je er echt iets aan kan doen om te voorkomen dat je kanker ontwikkelt. Toch lijk je er wel degelijk invloed op te hebben met jouw leefstijl.
Volgens professor Ellen Kampman van de Universiteit van Wageningen is overgewicht na roken risicofactor nummer één bij vele soorten kanker [2]. Het verlagen van jouw risico op (terugkerende) kanker begint daarmee bij gewichtscontrole.
Wat mag je niet eten en wat mag je wel eten?
Een van de organisaties die zich inzet voor onze gezondheid is het Voedingscentrum. Zij geven advies over voedingsmiddelen, hoeveelheden, veiligheid en de beste bereidingswijze. Zo plaatste het voedingscentrum recent een advies over het bakken van aardappeltjes, namelijk dat je deze niet goudbruin moet bakken.
In eiwitrijke producten die aanbranden en zetmeelrijke producten die boven 120 graden worden verhit, ontstaan kankerverwekkende deeltjes. Denk hierbij aan aangebrand vlees, vlees van de bbq of gefrituurd eten. Bij het koken van eten worden deze kankerverwekkende deeltjes niet gevormd [3].
Dit bericht lokte veel reacties uit op Facebook, waarbij mij vooral opviel dat er twee kampen ontstonden. Enerzijds de groep mensen die zich realiseert dat het hier gaat om een advies en het bijbrengen van kennis, zodat je zelf bewuste keuzes kunt maken. Anderzijds waren er de mensen die vonden dat ze niks meer mochten en dat je overal kanker van krijgt.
Niks mag en alles is slecht voor je?
De focus in de media en berichtgeving vanuit vele instanties die zich over voeding buigen, ligt nu vooral op wat niet mag. Hierdoor weet je uiteindelijk niet meer wat je nog überhaupt kunt eten zonder jouw gezondheid te schaden. Het resultaat? De berichten worden genegeerd, belachelijk gemaakt of absurd gevonden. Op een gegeven moment zeg je, het zal, en ga je vrolijk verder met wat je altijd al at.
Laten we het eens van de positieve kant bekijken, namelijk wat je vooral wel kunt eten om fit en gezond te blijven en de kans op kanker aanzienlijk te verlagen.
Laat ik voorop stellen dat het zeer uitdagend is om onderzoek te doen naar de relatie tussen voeding en kanker. Vaak worden er wel relaties tussen deze twee gevonden, maar kan er niet gezegd worden dat het gaat om eenduidige oorzaak en gevolg relatie.
Doordat we steeds meer weten over de genetische aanleg van mensen, wordt het bijvoorbeeld steeds duidelijker dat ieder mens anders reageert op dezelfde voeding [4]. Alleen al dit punt maakt het aanzienlijk lastiger om de individuele afweging te maken in hoeverre het eten van bepaalde producten opweegt tegenover het risico om kanker te ontwikkelen.
Risicofactoren voor kanker
Toch zijn een aantal dingen vast te stellen, namelijk de risicofactoren. Mensen met overgewicht hebben nu eenmaal wel meer kans op het ontwikkelen van verschillende soorten kanker. De World Health Organization (WHO) zegt zelfs dat 30-50% van de kankergevallen te voorkomen is [5].
De meest voorkomende kankervormen bij overgewicht en obesitas zijn slokdarmkanker, darmkanker, borstkanker, baarmoeder(hals)kanker en nierkanker [5]. Ondertussen weten we wel wat we beter niet kunnen doen om het risico op kanker te verlagen, zoals geen aangebrand eten consumeren, niet te lang in de zon liggen, niet roken en niet overmatig alcohol drinken.
Laten we nu vooral kijken naar wat je wél zou kunnen doen om de kans om kanker te ontwikkelen te verkleinen en waarom.
Voeding als preventiemiddel
Kanker kent drie fases, namelijk de initiatie-, promotie en progressiefase. De initiatie- en promotiefase kunnen tientallen jaren duren en blijken omkeerbaar te zijn. In deze fases treedt er verandering op in het genetische materiaal van een cel en deze veranderde cel wordt vervolgens vermenigvuldigd. Pas in de progressiefase groeit deze uit tot een kwaadaardig gezwel [4].
Voeding als preventiemiddel is vooral belangrijk in de eerste twee fases, juist omdat deze omkeerbaar zijn. Als de progressiefase al gestart is kun je de ziekte niet genezen met voeding, maar heeft goede voeding ook een belangrijke rol bij het behouden van een goede conditie en het bevorderen van het herstel tijdens en na behandeling [4].
Uit onderzoek blijkt dat hogere consumptie van plantaardige voedingsmiddelen het risico op kanker vermindert. Daarbij is het verband tussen het eten van een grote hoeveelheid groente en fruit en de preventie van epitheelkanker (luchtwegen en spijsverteringskanaal) het duidelijkst. In deze onderzoeken wordt er vooral aandacht besteed aan vitamines, mineralen, voedingsvezel en bioactieve stoffen [4].
Vitamines
Vitamine A speelt een rol bij de cel ontwikkeling van epitheelcellen en heeft daardoor mogelijk een beschermende werking tegen mond-, keel- en longkanker. Belangrijke bronnen voor de in vet oplosbare vitamine A zijn lever, vis en boter. Daarnaast bevatten groenten en fruit pro-vitamine A, wat door je lichaam omgezet kan worden naar vitamine A. Dit is vooral te vinden in (donker)groene bladgroenten en in wortelen, mango’s en mandarijnen [6].
Vitamine C en E zijn antioxidanten en hebben de functie om vrije radicalen aan zich te binden, zodat deze geen schade aan cellen kunnen aanrichten [4]. Pro-vitamine A (ook wel bètacaroteen) lijkt dezelfde beschermende eigenschappen te hebben [6].
Vrije radicalen zijn agressieve stoffen die schade kunnen aanrichten aan het genetisch materiaal en cellen. Deze vrije radicalen kunnen zowel in de initiatie- als promotiefase een rol spelen bij het ontstaan van kanker. De beschermende werking van deze vitamines geeft een sterke indicatie dat groenten en fruit een beschermende werking hebben op het ontwikkelen van kanker [4].
Het algemene anti-kanker advies
- Eet voldoende groente en fruit (minimaal 250 gram groenten en 200 gram fruit) zodat je de benodigde vitamines, mineralen en bioactieve stoffen binnenkrijgt
- Zorg dat je een gezond lichaamsgewicht hebt (bmi 18.5-25) en een slanke taille (<94cm voor mannen en <80 cm voor vrouwen)
- Zorg dat je voldoende beweegt, met name krachttraining is belangrijk voor spieropbouw en behoud (na je 40e levensjaar neemt je spiermassa af)
- Matig je alcoholgebruik (maximaal 1 consumptie per dag voor vrouwen en 2 voor mannen)
- Verhit (vette) voedingsmiddelen niet te lang en niet op een te hoog vuur (nooit laten aanbranden)
- Zorg voor kwalitatief hoogwaardig voedsel met zo min mogelijk vervuiling zoals zware metalen [4] (bijvoorbeeld biologisch vlees)
Conclusie
Een gezonde voedingsbasis zorgt dat je je minder zorgen hoeft te maken over alles wat niet mag. Ik kan je helpen om deze gezonde basis te gaan bouwen. Zowel op het gebied van voeding als training.
Door er voor te zorgen dat je voeding beter leert begrijpen, kan je een basis creëren voor het eten dat je wél wilt en kunt eten om gezond te blijven, het risico op kanker te verlagen en ook nog eens meer van het eten te genieten.
Referentie
- CBS. Sterfte en overleving. volksgezondheidenzorg.info. [Online] 2019. [Citaat van: 20 februari 2019.] https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/kanker/cijfers-context/sterfte-en-overleving#node-sterfte-aan-kanker-0.
- Dijkhuis, Dorien. 'Een derde van nieuwe kankergevallen veroorzaakt door leefstijl'. NU.nl. [Online] 2019. [Citaat van: 20 februari 2019.] https://www.nu.nl/gezondheid/5727711/een-derde-van-nieuwe-kankergevallen-veroorzaakt-door-leefstijl.html.
- Voeding & kanker info. Is aangebrande en verkoolde voeding kankerverwekkend? voedingenkanker.nl. [Online] 2019. [Citaat van: 20 februari 2019.] http://www.voedingenkankerinfo.nl/aangebrande-en-verkoolde-voeding-kankerverwekkend/.
- Stegeman, Nelleke. Voeding bij gezondheid en ziekte. Groningen/Houten : Noordhoff Uitgevers bv, 2013.
- World Health Organization. Cancer prevention. who.int. [Online] 2019. [Citaat van: 20 februari 2019.] https://www.who.int/cancer/prevention/en/.
- Vitamine informatie bureau. Vitamine A. vitamine-info.nl. [Online] 2019. [Citaat van: 20 februari 2019.] https://www.vitamine-info.nl/alle-vitamines-en-mineralen-op-een-rij/vitamine-a/.
Proefles personal training